گران شدن روز به روز نان

نیک نیوز: بر اساس آمارهای شاخص قیمتمصرفکننده منتشرشده توسط مرکز آمار، نرخ تورم نقطهای نان و غلات در اردیبهشتماه برابر با ۵۰.۲ درصد بوده است. این در حالی است که نرخ تورم نقطهبه نقطه نان و غلات از فروردین ماه سال ۱۴۰۳ یک روند افزایشی را طی کرده و حدود ۴۰ واحد درصد افزایش داشته است.
نان هم لوکس شد! تورم بیرحم به سفره ایرانیها رسید
این دادهها نشان میدهد که تلاشها برای کنترل قیمت نان و کمک به معیشت مردم چندان نتیجهبخش نبوده است. نهتنها رشد قیمتی نان همچنان بالاست، بلکه فشار مالی سنگینی نیز بر بودجه عمومی کشور وارد شده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، ادامه این روند نهتنها از نظر اقتصادی پایدار نیست، بلکه به کاهش کیفیت نان و ادامه یافتن نارضایتیها منجر خواهد شد. کارشناسان پیشنهاد میکنند که دولت بهتدریج به سمت قیمتهای بازار برای نان حرکت کند و در مقابل، برای حمایت از معیشت اقشار کمدرآمد، یارانهها را به صورت نقدی و هدفمند پرداخت کند. این شیوه هم از فشار مالی بر بودجه عمومی میکاهد و هم امکان انتخاب و مصرف بهتر را برای خانوارها فراهم میکند.
کنترل قیمت نان در ایران دلایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی متعددی دارد. نان یکی از اصلیترین اقلام سبدغذایی خانوارهای ایرانی بهویژه طبقات پایین درآمدی است. بنابر این هرگونه افزایش شدید در قیمت نان، بهطور مستقیم معیشت میلیونها نفر را تحت تاثیر قرار میدهد و میتواند نارضایتی عمومی گستردهای را ایجاد کند. به علاوه در سالهای اخیر تحتتاثیر تورم بالای مواد غذایی و کاهش قدرت خرید خانوارهای ایرانی، موجب حذف موادغذایی ضروری مانند گوشت قرمز و سفید از سبدخانوارها شده است. بهطور کلی پس از کاهش سهم این پروتئینها، خانوارها حبوبات را جایگزین این اقلام در سفره خود میکردند. این در حالی است که قیمت حبوبات نیز اخیرا افزایش قابل توجهی را تجربهکرده است. بهطوریکه در فروردینماه سال۱۴۰۴، لوبیا چیتی، لپه، نخود و عدس افزایش قیمت بیشتر از ۹۰ درصد را نسبت به ماه مشابه در سال قبل تجربهکردهاند. بنابراین خانوار ایرانی در معرض خطر فقر غذایی قرار دارد. دسترسی نداشتن به غذای کافی و مغذی میتواند آثار بلندمدتی بر رشد کودکان، کارآیی نیروی کار و سلامت عمومی برجای بگذارد. از همین رو دولتها بهطور کلی تامین نان ارزان قیمت را در دستور کار خود قرار دادهاند.
مدل سنتی تامین نان ارزان
دولتها برای تامین نان ارزانقیمت و در دسترس نگهداشتن آن برای همه اقشار جامعه، بهویژه دهکهای پایین درآمدی، از ابزارها و سیاستهای مختلفی استفاده کردهاند. مدل سنتی یارانه گندم و آرد یکی از قدیمیترین ابزارهای تامین نان ارزانقیمت است. این مدل از اوایل دهه ۱۳۵۰ شکل گرفت و بهطور گسترده در چهار دهه بعد ادامه پیدا کرد. در این شیوه دولت گندم را به قیمت تضمینی از کشاورزان میخرد و آرد را با قیمت بسیار پایینتر به نانواییها عرضه میکند. همچنین نانوایان، نان را با قیمت ثابتی که دولت تعیین کرده است به مردم میفروشند. در صورتی که هزینه تمامشده نان برای نانوا بیشتر از قیمت فروش نان باشد، دولت مابهالتفاوت را بهصورت یارانه نقدی به نانواییها پرداخت میکند. این شیوه چالشهایی را هم به همراه داشت. یکی از مهمترین چالشهای این ابزار این بود که آرد یارانهای در تولید اقلام دیگری به جز نان به کار برده میشد یا با قیمت بالاتر در بازار آزاد به فروش میرسید. این شیوه علاوه بر اینکه هدررفت گسترده منابع را به همراه داشت، زمینهساز رانت و فساد نیز شد. علاوه بر این اختلاف قیمت میان قیمت جهانی و قیمت فروش داخلی گندم، بار مالی سنگینی را برای بودجه دولت ایجاد کرده بود.
نظر شما